نشریه «سیب» تنها نشریه داخلی زندان اوین است. هدف از انتشار آن، آموزش و اصلاح مجرمین است، اما موضوعات عمده این نشریه را چند سالی است که مطالب مذهبی تشکیل میدهد، مطالبی که با بیمهری همه زندانیان ساکن این زندان مواجه است و به ندرت خوانده میشود.
اما بولتنها و نشریات بیمصرف منتشرشده در داخل زندانها به نشریه «سیب» در زندان اوین محدود نمیشود. بهغیراز نشریه «مأوی» که نشریه داخلی قوه قضاییه محسوب شده و در حد گسترده منتشر و توزیع میشود، هر زندان بزرگ در ایران نشریاتی با اخبار محدود برای اطلاعرسانی در محدوده چهار دیواری همان زندان منتشر میکند که به بولتن داخلی زندان شباهت بیشتری دارد تا یک نشریه واقعی.
این بولتنها حاوی اطلاعات و اخبار مربوط به همان زنداناند و مطالب آن توسط چند زندانی و تحت نظارت کادر مدیریتی و فرهنگی زندان تهیه و توزیع میشوند. در این نشریه، مطالبی در مورد فواید خوراکیها و تعالیم مذهبی و توصیههایی برای «یک شهروند مفید و خوب بودن» هم لابهلای صفحات زیراکسی این قبیل بولتنهای داخلی دیده میشود. مطالبی که غالباً از سایتهای مختلف بهرهبرداری شده و در این بولتنها منتشر میشوند و تقریباً در اکثر موارد، حتی از سوی زندانیانی که از شدت کسالت، در پی هر دستاویزی برای دلمشغولی خودشان هستند، با بیمیلی و عدم استقبال مواجه میشوند.
اداره کل فرهنگی و تربیتی سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور، اولویتها و عناوین فعالیتهای فرهنگیاش را در ده بند در وبسایت خود منتشر کرده که یکی از این بندها به کمک جهت انتشار نشریات داخلی زندان بهمنظور اطلاعرسانی از درون زندانها، آگاهی از درخواست و تقاضاهای زندانیان و اطلاع از وضعیت درون زندان مربوط میشود.
این نشریات کممایه و بولتن وار که با حداقل هزینه با کارکرد مطالعه برای درون همان زندان منتشرشده و حاوی مطالب محدود به همان چهار دیواری محصورشدهاند، از سوی زندانیها با تمسخر و پوزخند روبرو شده و بهعنوان یک فعالیت بیهوده از آن یاد میکنند. به جز نشریه «سیب» در زندان اوین میتوان به نشریه «سفیر تربیت» در زندان مرکزی شیراز در این باب اشاره کرد. نشریه «سیب» در دورانی با مدیریت و مداخله چند زندانی روزنامهنگار از کیفیت بهتری برخوردار بوده است. دورهای که میشود گفت در درون زندان اوین خواننده داشته و محدود به دو سال ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ میشده است.
خداپرست، معاون فرهنگی زندان، سردبیری این نشریه را همیشه بر عهده داشته است. پس از او، «اعلایی»، رئیس پیشین بند ۳۵۰ اوین، سمت معاونت فرهنگی زندان اوین را بر عهده داشته و اداره این نشریه را دنبال میکردهاند. نشریه سیب خواننده چندانی ندارد و گستره توزیع آن نیز شامل همه بندها و زندانیان نمیشود. غالب زندانیان کم سوادی که در سبد خرید و مصرفشان، هیچگاه کالاهای فرهنگی وجود نداشته و علاقهای به مطالعه ندارند، از انتشار این نشریه بهکلی بیخبرند اما سیب را میشود در کتابخانه اکثر بندها، بهجز بندهای انفرادی، بند ۲۰۹ وابسته به وزارت اطلاعات و بند دو الف سپاه مشاهده کرد.
محتوای نشریه سیب را خود زندانیان تهیه و تدوین میکنند و البته این نشریه در معروفترین زندان کشور دارای دفتر مستقلی در درون زندان، کارمند و دستک و تجهیزات است.
«علی» یکی از زندانیانی است که در تهیه مطالب این نشریه مداخله دارد. او در این باره به ایران وایر میگوید: «تا چند سال پیشازاین دستمان برای انتشار و تولیدی مطالب بازتر بود اما به هر حال به سبب دولتی و وابسته بودن «سیب» به سیستم سازمان زندانها و محدودیتهایی که در اثر سیاست گذاری برای این نشریه به وجود آمده است، عمده مطالب، مقالات و گزارشهای داخلی این نشریه حول محور مطالب مذهبی تولید میشود.»
نشریه سیب بهصورت هفتهنامه چاپ میشده اما گاهی زمانبندی انتشار آن بهصورت ماهنامه و گاهنامه نیز تبدیل میشود و همانند صداوسیمای اختصاصی اوین که در گزارشی جداگانه بهتفصیل به معرفی آن خواهیم پرداخت، از نهادهای مربوطه، همچون وزارت ارشاد مجوز انتشار دریافت کرده است.
در داخل این نشریه اخبار بهداشتی، مصاحبه با مسئولان زندان، چیستان، جدول اختصاصی، مطالب طنز، مقالات آموزشی و مطالبی علیه مواد مخدر و ایدز و مقالاتی در نکوهش کلاهبرداری و جرم و جنایت منعکس میشود.
از او میپرسم آیا اخبار مربوط به اعدام زندانیهای ساکن این زندان در این نشریه بازتاب دارد؟ پاسخش منفی است: «در این نشریه از اخبار اعدام زندانیها، انتقال به انفرادی، اخبار بندهای سپاه و اطلاعات، شکنجه در اوین، خانواده قصاص شدگان و سایر مطالبی از این دست صحبتی نمیشود.»
این زندانی که ساکن بند هفت زندان اوین است میگوید معمولاً از برگههای این نشریههای در آشپزخانه زندان بهعنوان دستگیره یا زیر دیگی استفاده میشود: «علیرغم اینکه خودم در تهیه و تدوین این نشریه مداخله دارم اما به خوبی میدانم در محتویات آن چیزی برای بهره بردن وجود ندارد، اینهمه انرژی در واقع به جز هدر دادن بودجه زندان برای خودشیرینی و تعریف و تمجید مسئولان زندان کارکرد دیگری ندارد، درحالیکه میشد به امکان تبدیل کردن آن به یک نشریه انتقادی برای احقاق حقوق صنفی و درونی زندان و طرح مسائل قانونی فکر کرد.»