زندانیان تراجنسیتی در شرایطی غیرانسانی گا‌ها برای گذران حبس‌های چندین ساله، بدون تلفن، هواخوری و حتی فروشگاه در وضعیتی شبیه سلول انفرادی در «فاز یک» طبقه چهارم بند ۲۴۰ زندان اوین نگهداری می‌شوند.
به گزارش تارنگار حقوق بشر در ایران به نقل از فعالان حقوق بشر، اگر چه بعضا در خبرهای خبرگزاری‌های داخلی ایران گزارش‌هایی در مورد مشکلات شهروندان تراجنسیتی منتشر می‌شود و سازمان‌های همچون «سازمان بهزیستی»، «انجمن حمایت از بیماران اختلال هویت جنسی ایران» و «محتا – مرکز حمایت از تراجنسی‌های ایرانی» برای حمایت از آن‌ها فعالیت می‌کنند، اما روند دستگیری و نگهداری آنان در شرایطی غیر انسانی در بند ۲۴۰ زندان اوین هم‌چنان ادامه دارد.
طبقه چهارم بند ۲۴۰ زندان اوین متعلق به سازمان زندان‌ها و شبیه یک «N» است. این طبقه از سه «فاز» تشکیل شده و زندانیان تراجنسیتی که دستگیر می‌شوند به فاز یک این طبقه منتقل می‌شوند.
یک شاهد عینی در این‌باره گفت: «این زندانیان نه هواخوری دارند و نه تلفن، فروشگاه نیز ندارند فقط باید غذای نامرغوب زندان را بخورند. «عاطفه»، اسم زنانه یکی از این زندانی‌ها بود که مدت ۵ سال در این بخش نگهداری می‌شد. زندانی دیگری با اسم زنانه «گندم» و اسم اصلی «محمد حسین سلطانی» نیز همراه این زندانیان بود. شرایط این بخش چیزی شبیه سلول‌های انفرادی است.»
شاهد دیگری در رابطه با مشاهدات خود از این بند گفت «این زندانیان در محاکم قضایی و رفتار مسئولان زندان شاهد رفتارهای توهین آمیز هستند، بعضی از آنان به حبس‌های چندین ساله محکوم و در چنین شرایط غیرانسانی با روحیات بسیار لطیف نگهداری می‌شوند. حدودا ۱۰ الی ۱۲ نفر نفر میانگین جمعیت این بخش است و در فصل‌های مختلف کم و زیاد می‌شوند.»
این منبع در ادامه سخنان خود افزود «آنان را مانند کسانی که بیماری مسری دارند قرنطینه کرده‌اند، حتی عمده زندانیان چیزی در مورد آنان نمی‌دانند. ترانس‌ها در شرایطی مجبورند محیط انفرادی و بسته را تحمل کنند که در حقوق انسانی با سایر زندانیان که شرایط بسیار بهتری دارند برابرند.»
اگر چه با فتوایی که آیت‌الله خمینی صادر کرده بود، هویت افراد تراجنسیتی در ایران هرچند با محدودیت‌های بسیار، به رسمیت شناخته می‌شود. اما مقامات ایران هنوز هویت تراجنسیتی را به عنوان یکی از زیرشاخه‌های «اختلال جنسیتی» شناسایی و دسته‌بندی می‌کنند.
مهدی صابری، رئیس هیأت‌مدیره انجمن حمایت از «بیماران اختلال هویت جنسی» بار‌ها تاکید کرده که «چرا پلیس به محض برخورد با این افراد در خیابان، آن‌ها را بازداشت می‌کند و تا زمانی که آن‌ها بتوانند از طریق مجاری قانونی و پزشکی قانونی، بیماریشان را ثابت کنند در بازداشت می‌مانند؟»
شایان ذکر است، در خرداد ماه سال گذشته رسانه‌های ایران خبری مبنی بر تدوین لایحه‌ای برای حمایت بهتر از افراد تراجنسیتی در ایران هم‌زمان در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ایران و وزارت تعاون و رفاه اجتماعی، گزارش کردند و جمعیت این شهروندان ۱۵۰ هزار نفر اعلام شد. اما سرنوشت این لایحه نیز تاکنون بلاتکلیف ماند.
آقای احمد شهید، گزارشگر ویژهٔ سازمان ملل برای امور حقوق بشر ایران در چندین گزارش خود به وضعیت نابسامان تراجنسیتی‌ها در ایران پرداخته و تاکید کرده است که تراجنسیتی‌ها در ایران با انواع تبعیض‌های مضاعف در حوزهٔ بهداشت، شغل و خانواده مواجه‌اند.
در این گزارشات از مقامات پزشکی ایران انتقاد شده که افراد را مجبور به انجام عمل تغییر جنسیت می‌کنند و تاکید شده که این عمل‌های جراحی مطابق «هنجارهای پزشکی و حرفه‌ای» صورت نمی‌گیرد و در بسیاری موارد با شیوه‌های استاندارد فاصله دارد.
لازم به توضیح است تراجنسیتی یا ترنسجندر به جنبه جنسیت در افرادی دلالت دارد که هویت جنسیشان فرای تعاریف دوگانه مرد و زن است که تغییر جنسیت می‌دهند یا ترجیح می‌دهند در هویتی متفاوت از جنسیت بیولوژیک خود اجراگری جنسی داشته باشد.
یعنی یک فرد که خود را به صورت زن، مرد، دوجنسه، یا بی‌جنسیت ببیند ولی دیگران فرد را از لحاظ ظاهری یا ژنتیکی به صورت دیگر ببینند. در واقع ترنسجندر یک گرایش جنسی نیست.
