دستکم شش هزار زندانی خارجی بدون برخورداری از حقوق اولیه زندانیان، در زندان‌های ایران نگهداری می‌شوند.
به گزارش تارنگار حقوق بشر در ایران به نقل از ایران وایر، سازمان زندان‌ها می‌گوید بیش از هشتاد درصد زندانیان اتباع خارجه در ایران، افغان هستند. آنها غالباً به اتهام جرائم مرتبط با مواد مخدر یا ورود غیرقانونی در کشور، زندانی‌شده‌اند.
اگر زندانیان افغان میهمان شده در زندان‌های ایران را نادیده بگیریم، هم اکنون قریب به ۷۰۰ زندانی از سایر کشورهای جهان در شرایط نامناسب بهداشتی و معیشتی در زندانند.
آنها غالباً از داشتن وکیل محرومند و برخی مدت‌هاست دوران محکومیتشان سپری شده، اما آزاد نشده‌اند.
پس از افغان‌ها، رتبه دوم زندانیان خارجی متعلق به کشورهای آفریقایی است. زندانیانی از دزدان دریایی سومالی که به لحاظ تعداد و فراوانی بعد از زندانیان افغان قرار می‌گیرند.
دزدان دریایی به کشتی‌ها و لنج های ایرانی در سواحل مالزی حمله کرده و این کشتی‌ها را مورد تعرض قرار داده‌اند وهمان جا توسط سرنشینان کشتی‌های ایرانی دستگیر شده و به ایران آورده شده‌اند.
سامانه کنسولی آن طور که در وب‌سایت این سامانه نوشته شده، بعد از دستگیری متهم، به سفارت خانه متبوع فرد بازداشت شده اطلاع می‌دهد: «ضمن مکاتبه و مذاکره با مقامات انتظامی و امنیتی تا حصول نتیجه‌ای روشن و شفاف موضوع تحت پیگیری قرار خواهد داشت و به محض دریافت اطلاعات فوراً مراتب به سفارت خانه مربوطه منعکس خواهد گردید.»
ایران با ۲۵ کشور دنیا قرارداد استرداد مجرمین را به امضا رسانده اما تعداد زیادی از این قراردادها هرگز اجرا نمی شوند و مجرمان اتباع خارجی حتی بعد از سپری شدن دوران زندان شان در زندان های ایران باقی می مانند.
«سهیل مقدر» فوق لیسانس مددکاری اجتماعی که در زندان اوین مشغول به کار است، آرزو دارد مسئولان باور می کردند بازگرداندن مجرمان به کشورهای خودشان یک سود دو سویه برای زندانی و کشور میزبان است: « از یک طرف زندانی امکان ملاقات و دیدار با خانواده اش را پیدا کرده و این مسئله، تحمل حبس و مسیر اصلاح را تسهیل می کند و از سوی دیگر کشور میزبان بعد از محاکمه مجرم، او را از خاک خودش دور کرده و امکان بازگشت مجرم یا افزایش جرم را کاهش می دهد. هزینه نگهداری زندانی هم از روی دوش زندانبان برداشته می شود.»
اما به نظر می رسد ایران نه میلی به برگرداندن زندانیان خارجی به موطن شان دارد نه پیگیر مسئله استرداد زندانیان ایرانی است که در کشورهای دیگر به سر می برند.
«مصطفی عزیزی»، نویسنده و تهیه کننده سابق برنامه های تلویزیونی که مدتی را در بند هشت زندان اوین در کنار زندانیان خارجی گذرانده، خبر می دهد که در این بند بیش از ۲۰۰ زندانی خارجی نگهداری می شده: «آنجا بندی هست به نام بند هشت که پیش از این کاربری اداری داشته و هنوز هم کلمات رنگ و رو رفته «دادگاه انقلاب» بر سر در این بند قابل خواندن است. آنها این ساختمان اداری را تغییر کاربری داده و تبدیلش کرده اند به بند هشت که محل نگهداری همین اتباع خارجی است. بندی چسبیده به بند هفت.»
زندانیانی که گذرشان به این بند افتاده می گویند سقف کوتاه این بند و مدل ساختمان اساسا برای نگهداری زندانی طراحی نشده، آقای عزیزی هم بر عدم کاربری درست زندان اشاره می کند: «راهروها باریکند و هر چهار طبقه یک سالن محسوب شده و بهم متصلند. همه شان یک فضای هواخوری دارند. استاندارد هواخوری شان بزرگتر از سایر هواخوری هاست. این بند ویو و منظره خوبی دارد. بیرون از زندان و حتی خوابگاه دختران دانشگاه ملی تا حدودی از آنجا قابل دید است. »
آقای عزیزی اوایل اقامتش در بند هشت تخت نداشته، شب ها در مسیر راهروهای این بند می خوابیده، بندی که عرض راهروهایش ۱۷۰ سانتی متر است. او می گوید زندانیان الجزایری به زبان انگلیسی مسلط بوده و اهل مطالعه هستند. آنها تقریبا همه کتاب های موجود در کتابخانه زندان را خوانده اند.
زندانیان بند هشت متشکل از زندانیان ژاپنی، کره ای، عراقی، پاکستانی، سوری، سنگاپوری، آفریقایی، سومالیایی، کنیایی و یکی دو نفر از اهالی کامرون هستند.
«مصطفی عزیزی» می گوید مدتی با چند شهروند آفریقایی هم بند بوده: «تعدادی از آنها حبس ابد داشتند. بعضی ها نزدیک ده سال بود آنجا بودند. یکی دو نفرشان وقت دستگیری کودک بوده اند و زمان حضور من تازه بیست و اندی سن و سالشان بود. هیچ کس نبود که دنبال کارشان باشد و چون ارتباط دیپلماتیکی بین ایران و سومالی وجود ندارد حتی اگر آزاد می شدند ناچار بودند در زندان بمانند. چون معمولا اتباع کشورهای دیگر، زمان آزادی توسط سفارتشان تحویل گرفته شده و هدایت می شوند به فرودگاه برای خروج. سومالی ها چون سفارتی نبود که تحویلشان بگیرد و منتقلشان کند، حکم شان که تمام می شد باز هم بلاتکلیف می ماندند.»
او به موردی اشاره می کند که در عین صدور حکم آزادی، اشتباه مترجم باعث ماندگاری اش در زندان شده: «یک زندانی کنیایی به اسم «کارل مکس» آنجا بود. بیچاره دو سال بود حکمش تمام شده و آزادی مشروط خورده بود. دادگاه حکم کارل را به فارسی به او ابلاغ کرده و نامه داده بود به سفارت که آزاد است اما مترجم دادگستری حکم این زندانی را اشتباه ترجمه کرده و به همین دلیل سفارت متوجه نشده بود که او آزاد است تا بیایند او را ببرند. « سعید ملک پور» که به بند هشت آمد او از سعید خواست برایش یک نامه بنویسد. همین باعث شد سعید پرونده را بخواند و متوجه بشود که او مدت ها پیش باید آزاد می شده. به مترجم زنگ زده بودند و نامه مجددا ترجمه شد و این بار او آزاد شد و به کنیا برگشت. »
اتهام عمده زندانیان خارجی ساکن ایران، ترانزیت مواد مخدر یا قاچاق ارز است. عده ای هم البته به اتهام همدستی با داعش یا القاعده در زندانند. عده ای از آفریقایی تبارها می خواهند با یک کیف حاوی مواد از مسیر پاکستان یا ایران به کشورهای اروپایی برسند که برخی از آنها حین عبور از کشور ترانزیت دستگیر شده اند. این زندانی ها معمولا توسط قاضی ایرانی به حبس ابد یا حکم اعدام محکوم می شوند. گر چه به ندرت حکم اعدام این قبیل زندانی ها در سال های اخیر اجرا می شود.
«سهیل مقدم» هم اظهارات آقای مصطفی عزیزی را تایید می کند: «دردناک است چون این زندانی ها اغلب شان وکیل ندارند، کسی پیگیر کارشان نیست سفارت شان هم رهایشان کرده وگاهی واقعا نامتناسب با جرم ارتکابی و شاید بشود گفت بی دلیل در زندانند.»
