اجاره مسکن برای مجردها در ایران تبدیل به معضلی شده که هر روز امکان یافتن خانه اجاره‌ای برای مجردها را دشوارتر می‌کند؛ مجردهایی که می‌توانند شامل افراد هرگز ازدواج نکرده یا متارکه کرده و همسر از دست داده باشند.
به گزارش تارنگار حقوق بشر در ایران، روزنامه ایران طی گزارشی به نام «از ما مجردها نترسید» به معضل اجاره کردن خانه برای مجردها پرداخته است که در پی می‌آید:
«زنگ زدم برادرم از شهرستان بیاید تا با هم برای نوشتن قرارداد برویم. به صاحبخانه گفته بودم با برادرم زندگی می‌کنم. به این شرط حاضر شد آپارتمانش را اجاره بدهد.»
این را ملیحه می‌گوید. ۲۹ ساله، مجرد و شاغل. خانواده‌اش در شهرستان زندگی می‌کنند. می‌گوید: «من در رشته صنایع درس خوانده‌ام. در شهر خودمان به زحمت توانستم شغلی در قسمت اداری یک کارخانه تولید مواد غذایی پیدا کنم که البته حقوقش خیلی ناچیز بود. بدون بیمه و قرارداد. فارغ‌التحصیل دانشگاه خوبی هستم اما مثل کارگرهای کارخانه چک سفید امضا کردم که شکایتی نکنم.
اینها را می‌گویم که بدانید از سر اجبار برای کار به تهران آمده‌ام وگرنه مسلماً در شهر خودم و در منزل پدر و مادرم رفاه بیشتری داشتم. اوایل که در تهران کار پیدا کرده بودم، پانسیون بودم اما آن هم شرایط خوبی نداشت. تصمیم گرفتم آپارتمان کوچکی اجاره کنم.
حالا گرانی اجاره‌ها و شرایط بد خانه‌ها به کنار، هرجا می‌رفتم، به محض اینکه می‌فهمیدند مجرد هستم، می‌گفتند هیچ موردی برای اجاره نداریم. اگر هم داشتند، یا آپارتمان مناسبی نبود یا قیمتش آنقدر بالا بود که با بودجه‌ام جور درنمی‌آمد. آنقدر دنبال خانه گشته بودم که واقعاً دیگر ناامید شده بودم.
در نهایت تصمیم گرفتم دروغ بگویم که با برادرم زندگی می‌کنم. با این شرایط بود که توانستم آپارتمان نسبتاً مناسبی اجاره کنم.»
این اما تنها، مشکل ملیحه نیست. مشکلی که خیلی‌ها با شرایط او با آن دست به گریبان هستند: «اصلاً تا اسم مجرد می‌آید، بنگاهی‌ها اخم می‌کنند. تقریباً هر بنگاه معاملات ملکی که رفتم، اولین سؤالش همین بود؛ متأهلی یا مجرد؟ خیلی‌ها انصافاً برخوردشان بد نبود اما بعضی‌ها اصلاً جوری برخورد می‌کردند انگار با مجرم طرف هستند. این درحالی است که طبق آمارها تعداد افرادی که تنها زندگی می‌کنند، هر روز بیشتر می‌شود.»
این را علی ۳۴ ساله می‌گوید و ادامه می‌دهد: «البته این نگاه در کل جامعه وجود دارد. اگر کسی بخواهد مجردی زندگی کند، باید این برخوردها و نگاه‌ها را تحمل کند. من خودم ۷ صبح از خانه بیرون می‌زنم و ۸ شب برمی‌گردم. نهایتاً یکی دو ساعت بیدارم و اصلاً نای تکان خوردن ندارم.
برایم جالب بود که هرکجا برای اجاره خانه می‌رفتم، می‌گفتند میهمانی که نمی‌گیری؟! جواب می‌دادم: بابا من بخواهم هم اصلاً حال میهمانی گرفتن ندارم. من هم مثل آدم‌های متأهل مجبورم تمام وقت کار کنم تا هزینه‌های زندگی‌ام را تأمین کنم. ممکن است گاهی با دوستانم دور هم جمع شویم اما آن هم یک دورهمی عادی مثل بقیه مردم است.
چرا همه فکر می‌کنند وقتی چند نفر مجرد دور هم جمع می‌شوند، قرار است اتفاق خاصی بیفتد؟! یا حتماً باید خلاف کنند؟! این‌قدر از ما مجردها نترسید!»
تقریباً ۹۰ درصد مجردهایی که برای رهن و اجاره مسکن به مشاوران املاک مراجعه می‌کنند، با پاسخ‌هایی مشابه مواجه می‌شوند؛ پاسخ‌هایی با این مضمون: «برای مجرد مورد اجاره‌ای نداریم.»
برای این کار هم دلایل خودشان را دارند که از دید خودشان، خیلی هم موجه است. محسن شفایی، مشاور املاک در خیابان شریعتی تهران بالاتر از سه راه طالقانی می‌گوید: «۸۰ درصد صاحبخانه‌ها در منطقه ما تمایلی ندارند ملک‌شان را به مجرد اجاره بدهند.
این مسأله هم به خاطر مشکلاتی است که تا به حال پیش آمده است. خانمی بود که خانه را به اسم مجرد اجاره کرده بود و آنقدر رفت و آمدهای غیرعرف داشت که صدای تمام همسایه‌ها درآمده بود. مجردها زیاد میهمانی می‌گیرند و سر و صدایشان مزاحم دیگر ساکنان آپارتمان است.»
سحر صفایی، مشاور املاک در منطقه پاسداران هم در این باره می‌گوید: «حوالی منطقه ما بیشتر از ۹۰ درصد صاحبخانه‌ها حاضر نیستند به مجرد، خانه اجاره بدهند. اینجا البته متراژ آپارتمان‌ها معمولاً پایین نیست و اگر آپارتمان‌هایی با متراژ پایین وجود داشته باشد، بالطبع در این منطقه زوج یا خانواده سه چهار نفره آن را اجاره نمی‌کنند و صاحبخانه مجبور است به مجرد اجاره‌اش بدهد.
برای آن هم البته کلی شرط و شروط می‌گذارند. بیشتر ترجیح می‌دهند به خانم مجرد اجاره دهند آن هم با شرط اینکه دانشجو یا کارمند باشد.»
حسن دباغی، مشاور املاک در منطقه تهرانپارس هم در این باره حرف‌های جالب توجهی دارد: «در منطقه ما شاید فقط ۵ درصد خانه‌ها را حاضرند به مجرد اجاره بدهند. مواردی بوده که صاحبخانه قبلاً خانه‌اش را به مجرد اجاره داده اما آنقدر مشکل ایجاد شده که دیگر حاضر نیست این کار را بکند.
ربطی به این ندارد که صاحبخانه خودش در ساختمان ساکن باشد یا نه؛ مسأله این است که به محض آنکه مشکلی پیش می‌آید، همسایه‌ها با صاحبخانه یا با ما تماس می‌گیرند و شکایت می‌کنند. صاحبخانه هم ترجیح می‌دهد خانه‌اش را به مجرد اجاره ندهد که این دردسرها را نداشته باشد و هر روز جوابگوی شکایت دیگر ساکنان ساختمان نباشد.
بالطبع برای ما هم کم دردسرتر است اگر خانه را به مجرد اجاره ندهیم. البته در این منطقه تقاضای افراد مجرد برای اجاره مسکن هم زیاد نیست. در مناطق مرکزی تهران تقاضا بیشتر است.»
مجیدیه از جمله مناطقی محسوب می‌شود که تقاضای اجاره مسکن افراد مجرد در آن بالاست و دلیلش هم تراکم بالای آپارتمان‌هایی با متراژ پایین در این منطقه است.
حسین شجاعی، مشاور املاک در این منطقه می‌گوید: «حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد صاحبخانه‌ها در منطقه ما حاضرند ملک‌شان را به مجرد اجاره بدهند. البته با شرط دانشجو یا کارمند بودن.
ما باید مدارکی را که ثابت می‌کند فرد، دانشجو یا کارمند است ببینیم و تأیید کنیم. همسایه‌ها معمولاً از رفت و آمدهای غیرعرف و مشکوک افراد مجرد شکایت دارند. وقتی مشکلی پیش می‌آید، بالطبع پای ما هم وسط کشیده می‌شود.
خیلی وقت‌ها به دلیل مشکلات پیش آمده، صاحبخانه عذر مستأجر را می‌خواهد و ما ناچاریم دوباره برای ملک، مستأجر پیدا کنیم. این منطقه، قدیمی و محلی است و خیلی وقت‌ها حتی برای فروش هم صاحبخانه شرط می‌گذارد که خانه‌اش را به مجرد نمی‌فروشد چون با دیگر ساکنان ساختمان بر سر این مسأله تعامل و توافق دارد، حتی اگر مشتری خوب و دست به نقدی پیدا شود.»
شرایط اجاره مسکن به مجردها گرچه همیشه سخت‌تر بوده اما گاهی دیگر طوری بغرنج می‌شود که آه از نهاد متقاضیان بلند می‌کند.
مثل اعلامیه‌ای که در یکی از ساختمان‌های تهران نصب شده و روی آن نوشته شده بود که براساس فلان مصوبه، سکونت افراد مجرد در این ساختمان ممنوع است؛ عکسی که در شبکه‌های مجازی دست به دست می‌شد. اما آیا قانونی در این باره وجود دارد؟
حسام عقبایی، رئیس اتحادیه صنف مشاوران املاک تهران پیش از این اعلام کرده بود که قوانینی وجود ندارد که حق تأمین مسکن را از خانوارهای تک‌نفره یا افراد مجرد سلب کند و در این فرآیند مشاوران املاک هستند که باید ضمن شناسایی دقیق این متقاضیان، آنها را نسبت به حساسیت‌های موجود آگاه کرده و زمینه را برای یک معامله بدون مشکل فراهم کنند.
البته طبق اساسنامه جدید اتحادیه مشاورین املاک، اجاره خانه به افراد مجرد باید توسط مشاورین املاک بررسی شود.
بر این اساس آژانس‌های مشاورین املاک وظیفه دارند قبل از تنظیم قرارداد اجاره نامه برای مجردان، دلیل اجاره‌‌نشینی آنها را رؤیت کنند. مدارکی همچون مستندات مبنی بر مشغولیت تحصیلی در دانشگاه یا کارت مشغولیت به کار یا داشتن جواز کسب که اگر مورد تأیید بود، فرم اجاره‌نامه را ارائه دهند.
طبق این اساسنامه در فرم اجاره‌نامه برای شخص مجرد که توسط بنگاه املاک ارائه می‌شود باید محل قبلی سکونت شخص مجرد، سابقه‌های شغلی، مشخصات خانه پدر فرد مجرد و مشخصات افراد همراه شخص مستأجر حتماً قید شود، درضمن مشاور املاک وظیفه دارد پس از تنظیم فرم مستأجر مجرد، اصل مدارک شخص مجرد را بررسی کند.
طبق موضوع مصوب در اتحادیه کشوری مشاورین املاک که برای آژانس‌های املاک تعیین کرده، عواقب حقیقی نبودن مدارک افراد مجرد به عهده مسئول بنگاه مسکن است.
با این احوال شاید گذر از هفت خوان اجاره مسکن برای مجردها هر روز سخت‌تر شود. مجردهایی که می‌توانند شامل افراد هرگز ازدواج نکرده یا متارکه کرده و همسر از دست داده باشند که با توجه به آمارها، امکان ازدواج‌شان شاید به این آسانی مهیا نباشد و حتی اگر باشد، احترام به حق انتخاب تنهایی افراد چه می‌شود؟!
