نشانه‌های خشونت جسمی علیه کودک کاملا واضح هستند، مانند زخم و کبودی. زخم‌ها همچنین عاطفی و جنسی هستند و می‌توانند اثرات ماندگاری روی کودک بگذارند، مانند سردرد مزمن یا مشکل در اعتماد کردن یا دوست داشتن دیگران. هر چه زودتر بتوانید این نشانه‌ها را تشخیص دهید و به کودک کمک کنید، احتمال اینکه مشکل آن‌ها درمان شود بیشتر خواهد بود. شناخت نشانه‌های رایج خشونت علیه کودک و راه‌های کمک به او می‌تواند تفاوت بزرگی در زندگی کودک ایجاد کند.
نشانه‌ها و علائم خشونت خانگی
تشخیص خشونت علیه کودک آسان نیست. فهرست زیر نمونه کوچکی از رفتارهایی است که کودک خشونت دیده ممکن است از خود نشان دهد. وجود یکی از این رفتارها لزوما به این معنا نیست که کودک مورد خشونت واقع شده، اما در مجموع، می‌تواند نشان‌دهنده خشونت باشد. به عنوان پدر یا مادر، مراقب یا فرد مسئول، از منطق خود استفاده کنید و ببینید آیا این نشانه‌ها به اندازه کافی مهم یا شایع هستند که ضرورت اقدام فوری وجود داشته باشد.
چند نمونه از نشانه‌های هشدار‌دهنده‌ی خشونت عاطفی
- به‌شدت منزوی، دچار ترس، و نگران از اینکه کاری را اشتباه انجام دهد.
- به نظر نمی‌آید که از لحاظ عاطفی به پدر و مادر یا مراقبش وابستگی داشته باشد.
- افزایش قابل ملاحظه در ترس و نگرانی.
- ناتوانی در انجام بازی‌هایی که دیگر کودکان هم سن و سال انجام می‌دهند.
چند نمونه از نشانه‌های هشدار‌دهنده‌ی خشونت فیزیکی
- کبودی، زخم و پارگی‌های غیر‌موجه و مکرر در قسمت‌هایی که معمولا کودک خود به آن آسیب نمی‌رساند (مثلا وسط کمر، باسن، پشت بازو یا پشت پا)
- از تماس دوری می‌کند و در واکنش به حرکت‌های ناگهانی جاخالی می‌دهد.
- از رفتن به خانه می‌ترسد.
- به نظر پراسترس می‌آید، همیشه هشیار و در حالت آماده‌باش است؛ گویا منتظر اتفاق بدی است.
چند نمونه از نشانه‌های هشدار‌دهنده‌ی خشونت جنسی
- علاقه به اعمال جنسی از خود نشان می‌دهد که مناسب سنش نیست؛ رفتارهای تحریک‌آمیز از خود نشان می‌دهد.
- لباس‌های زیرش پاره، لکه‌دار، یا خونی هستند.
- مناطق دستگاه تناسلی او درد یا خارش دارد.
- راه رفتن و نشستن برایش سخت است.
هنگامی که مشکوک به خشونت می‌شوید
هنگامی که از کودک درباره خشونت سؤال می‌کنید، خیلی احتیاط کنید چون ممکن است در موقعیت بسیار خطرناکی باشد. به جای این کار، راه‌های دیگری برای کسب اطلاعات پیدا کنید که مناسب سنش هم باشد، مانند:
- به کودک با محبت و حمایت واکنش نشان دهید.
- از سؤالاتی مثل «همه چیز در خانه مرتب است؟» اجتناب کنید، چون ممکن است کودک سؤال شما را با یک پاسخ کوتاه بله یا خیر منحرف کند.
- این‌طور سؤال بپرسید که مثلا «می‌توانی به من بگویی چیزی هست که دارد تو را ناراحت یا نگران می‌کند؟»، یا «وقتی به کارت نگاه می‌کنم، به نظر می‌آید نگرانی یا ناراحتی. می‌توانی به من بگویی چی شده؟»
- اگر کودک خشونت را فاش کند، به او اطمینان دهید که با گفتن آن به شما کار درستی انجام داده، و هیچ کار اشتباهی نکرده است.
- استفاده از هنر و اسباب‌بازی و عروسک (که در صورت امکان از لحاظ بدنی در وضعیت درستی باشد) می‌تواند برای کسب اطلاعات خاص مفید باشد. مثلا، از کودک بخواهید به شما چنین مواردی را نشان دهد: مراحل و روال عادی رفتن به خواب؛ وقتی فرد پرخاشگر به خانه می‌آید، چه اتفاقی می‌افتد؛ اینکه اگر کار اشتباهی انجام دهد، چه اتفاقی می‌افتد.
- این باور را در کودک تقویت کنید که بداند خشونت هرگز تقصیر او نیست.
کمک به کودکی که دچار خشونت شده است
تمام افشاگری‌های خشونت را جدی بگیرید، چون کودکان به ندرت به کسی اتهام خشونت می‌زنند. وقتی کودکی نزد شما افشاگری می‌کند، به این معناست که به شما اعتماد کرده است. با آرامش و سکوت به کودک اطمینان ببخشید. به کودک بگویید که:
- حرفهایش را باور می‌کنید.
- خوشحال هستید از اینکه او به شما این حرف‌ها را زده است.
- خشونت تقصیر او نیست؛ اصلا و ابدا.
- تمام تلاش خود را برای کمک به او خواهید کرد.
پاسخ شما به رابطه شما با کودک و اینکه فرد پرخاشگر چه کسی است بستگی دارد. اما راه‌هایی عملی برای کمک به کودک تحت خشونت وجود دارد:
- تا جایی که ممکن است در چارچوب محدودیت‌های نقش‌تان، ساختار و ثبات داشته باشید (مثلا، درست نیست که معلم مراحل و روال رفتن به خواب را تعیین کند).
- محیطی امنی فراهم کنید، او را بپذیرد و به وی احترام بگذارید. چنین چیزی می‌تواند الگویی برای رفتارهای مثبت و جایگزین برای کودک باشد و ممکن است به او کمک کند با تأثیرات منفی خشونت مقابله کند.
انتظارات منطقی در کودک ایجاد کنید و از او برای رسیدن به اهدافش حمایت کنید. بدانید که کودکی که از خشونت رنج می‌برد ممکن است توانایی‌های فیزیکی و شناختی کافی برای یادگیری با سرعت هم سن و سال‌هایش را نداشته باشد. فرد پرخاشگر همچنین ممکن است از ضعف کودک در یادگیری به عنوان «دلیل»ی برای این مسئله استفاده کند که کودک «سزاوار» خشونت است.
