اخبار بدرفتاری بادانش آموزان افغانستانی به‌صورت تصادفی رسانه‌ای می‌شود
به گزارش تارنگار حقوق بشر در ایران، به دنبال رسانه‌ای شدن موارد جدیدی از تبعیض و خشونت علیه دانش آموزان افغانستانی مقیم ایران، شیرزاد عبدالهی، کارشناس مسائل آموزشی در تهران، گفت: «اخبار بدرفتاری بادانش آموزان در مدارس به‌طور عام و بدرفتاری بادانش آموزان افغان به‌طور خاص تنها به‌صورت تصادفی به رسانه‌ها راه پیدا می‌کند.» به گفته او نهادهای نظارتی و آموزش‌وپرورش معمولاً این‌گونه خبرها را مخفی می‌کنند.
در تازه‌ترین مورد، روزنامه وقایع اتفاقیه اوایل بهمن‌ماه گزارش داد یک دانش‌آموز افغانستانی را از مدرسه‌ای در پاکدشت ورامین به دلیل پرداخت نکردن پول شهریه، کتک زده و از مدرسه اخراج کرده‌اند. خانواده‌اش از ۲۳۰ هزار تومان هزینه شهریه، فقط توان پرداخت صد هزار تومان را داشته‌اند. مادر این دانش‌آموز گفته که پسرش را کتک زده و به او گفته‌اند تا باقی پول را نیاوردی به مدرسه نیا.
روزنامه شرق روز سه شنبه ۱۵ دی‌ماه از نمونه‌ای دیگر خبر داد و نوشت که ناظم یک مدرسه به پنج کودک افغانستانی که مشغول بازی و شیطنت در مدرسه بوده‌اند، گفته است: «شما افغانی‌ها اینجا زیادی هستید. شما افغانی‌های اضافی باید ازاینجا بروید.» و آن‌ها را با شلنگ کتک زده و اثرات کبودی روی صورت و بدن این دانش آموزان مانده است.
سال گذشته هم معلم یک مدرسه برای تنبیه چهار دانش‌آموز افغانستانی، آن‌ها را مجبور کرد که دستشان را در چاه توالت فروببرند.
شیرزاد عبداللهی، کارشناس مسائل آموزشی در تهران با تأکید بر مخفی‌کاری آموزش و پرورش و عدم تمایل به رسانه‌ای شدن این موارد گفت:» درعین‌حال بدرفتاری با بچه‌های افغان، به‌صورت سیستماتیک یا قانونی از طرف وزارت آموزش‌وپرورش اعمال نمی‌شود. رفتار عوامل مدرسه از مدیر تا ناظم و معلم تابع سلیقه و منش شخصی افراد است.»
روزنامه شرق از زبان مادر یکی از بچه‌هایی که با شلنگ از ناظم کتک‌خورده نوشت: «ما به اداره آموزش‌وپرورش رفتیم و شکایتمان را آنجا بردیم و آنجا هم به داد ما رسیدگی کردند و بازرس به مدرسه فرستادند. اما نتیجه فرستادن بازرس هم بعد از بازگشت مدیر مدرسه از کربلا، واکنش جالب مدیر مدرسه بود. او به ما گفت دیگر از این جلوتر نروید و ماجرا را کش ندهید. بچه‌های شما مقصر بوده‌اند. آن‌ها شیطانی کرده‌اند، ناظم مدرسه را عصبانی کرده‌اند و بهتر است آن‌قدر ماجرا را کش ندهید…»
عبدالهی، کارشناس مسائل آموزشی با اشاره به اینکه اغلب عوامل مدرسه قبل از استخدام و ضمن خدمت در مورد رعایت حقوق کودکان و نداشتن نگاه و رفتار تبعیض‌آمیز، آموزش لازم ندیده‌اند، گفت:» نگاه برخی مدیران و معلمان متأثر از همان نگاه عمومی عوامانه خودبرتربینی است که در سطح جامعه رواج دارد.»
اما در این میان نمی‌توان نقش وزارت آموزش‌وپرورش را نادیده گرفت. شیرزاد عبداللهی نقش آموزش‌وپرورش را این‌چنین توصیف کرد: «در کوتاه‌مدت باید بر کار مدیران و معلمان نظارت بیشتری اعمال شود و با قاطعیت بیشتری با افراد متخلف برخورد شود. نکته دیگر این است که معلمان شرافتمند که تعدادشان کم نیست به رفتار همکاران متخلف اعتراض کنند.» او در ادامه نقش رسانه‌ها را مهم خواند و گفت: «رسانه‌ها خانواده‌ها را از حقوق کودکان آگاه کنند و حساسیت جامعه را نسبت به بدرفتاری بادانش آموزان بالا ببرند.»
به گفته این کارشناس مسائل آموزشی «بدرفتاری با کودکان ایرانی هم به‌صورت تنبیه بدنی و تحقیر و توهین در مدارس رواج دارد، اما نوبت به بچه‌های افغان که می‌رسد چون بی‌پناه‌تر هستند، شدت برخورد بالا می‌رود. سیستم نظارتی آموزش‌وپرورش درست‌کار نمی‌کند و معمولاً این‌گونه تخلفات را با کدخدا منشی و بدون تنبیه متخلفان حل می‌کنند و سروته مسئله را هم می‌آورند و نمی‌گذارند موضوع به رسانه‌ها برسد.»
او با اشاره به اینکه برخی از مدیران و معلمان، تنبیه بدنی و رفتار نامناسب با کودکان را در شرایط خاص مجاز می‌دانند و علناً از آن دفاع می‌کنند، گفت:» بدرفتاری با کودکان افغان در مدرسه را باید در کادر بزرگ‌تر بدرفتاری بادانش آموزان دید. بااین‌حال افغان‌ها به‌طور ویژه‌تری در معرض تبعیض و رفتار نامناسب به خاطر گویش، ملیت و ظاهر قرار دارند. حتی این رفتار از جانب دانش آموزان و هم‌کلاسی‌ها شدیدتر است.» این کارشناس در ادامه تأکید کرد: «بخشنامه‌ای که بدرفتاری علیه دانش آموزان افغان را مجاز بداند وجود ندارد. مسئله نگاه جامعه است. چند سال پیش عده‌ای از خانواده‌ها در کوی کن تهران مقابل مدرسه‌ای تحصن کرده بودند و پلاکارد زده بودند که اجازه نمی‌دهیم در این مدرسه بچه‌های افغان ثبت‌نام شوند.»
اما بدرفتاری برخی از پرسنل مدرسه و بعضاً خانواده‌های دیگر دانش آموزان، تنها مسئله تبعیض‌آمیزی نیست که دانش آموزان افغانستانی در ایران با آن مواجه‌اند. عبداللهی با اشاره به گرفتن شهریه تنها از این دانش آموزان در سال‌های گذشته، توضیح داد: «مشکل شهریه تا حدودی از سال گذشته حل‌شده و دیگر شهریه رسمی از دانش آموزان افغان نمی‌گیرند. البته وجوهی به‌صورت غیراجباری برای ارتقای کیفیت مدارس از اولیای ایرانی و افغان اخذ می‌شود. مرز بین اجبار و پرداخت داوطلبانه هم چندان روشن نیست. اما دانش‌آموزانی که در مدرسه ثبت‌نام می‌شوند طبق مقررات از همان حقوق کودکان ایرانی برخوردارند و هیچ‌کس حق ندارد که با آن‌ها بدرفتاری کند.»
به گفته این کارشناس مسائل آموزشی طبق تصمیم آموزش‌وپرورش در سال تحصیلی ۹۰–۹۱، تحصیل دانش آموزان اتباع بیگانه، در مراکز «سمپاد» (تیزهوشان)، مدارس نمونه دولتی و هنرستان‌ها ممنوع اعلام شد. در آزمون سراسری دانشگاه‌ها در سال ۹۲، داوطلبان افغان و عراقی مجاز به انتخاب رشته در دانشگاه‌های مناطق ممنوعه برای تردد اتباع غیر ایرانی و یا انتخاب برخی رشته‌های تحصیلی نبودند.»
عبدالهی این موارد را «نمونه‌هایی از تبعیض سیستماتیک است که مبنای قانونی مشخصی ندارد.» می‌داند:» باروی کار آمدن دولت جدید هم این مقررات رسماً لغو نشده است، هرچند در مواردی با تساهل بیشتری برخورد می‌شود و این مقررات نادیده گرفته می‌شود. واقعیت این است که مسائل آموزشی نباید تابع تصمیمات فصلی و سلیقه‌ای دولت‌ها و بدتر از آن مدیرکل اتباع خارجی وزارت کشور و یا مدیرکل امور بین‌الملل آموزش‌وپرورش باشد. حق آموزش یکی از حقوق شناخته‌شده کودکان صرف‌نظر از ملیت، قومیت، نحوه اقامت و تمکن مالی اولیا است. این حق باید به‌طور کامل شناخته شود و تغییر دولت‌ها و سیاست‌ها تأثیری روی آن نگذارد.»
