همه چیز با اجرای سیاست «تعدیل اقتصادی» در دهه ۷۰ آغاز شد. سیاستی که یکی از ارکان آن خصوصی‌سازی بود و برای انجام آن، مسئولین دائماً بر طبل واگذاری صنایع می‌کوبیدند.
به گزارش تارنگار حقوق بشر در ایران، پس از آن اصطلاحی بر زبان کارگران قزوینی رایج شد: «کارگران قراردادی»! اصطلاحی که اوایل برای آن‌ها قابل فهم و درک نبود. در اواخر دهه ۷۰، زمانی که مزایا و حقوقی مانند سرویس رایگان، حق مرخصی، حق درمان، حق اعتراض و حق بازنشستگی کارگران تبدیل به رویا شد و در عوض کار سنگین، قراردادهای یک ماهه، سرکوب کارگران و اخراج‌های فوری جای حقوق و مزایای فوق را گرفت، مفهوم «کارگران قراردادی» فراتر از فهم و درک کارگران قزوینی، تبدیل به زندگی و سرنوشت محتوم آن‌ها شد.
با قراردادهای موقت، حوادث کار، سرطان و انواع بیماری‍‌های لاعلاج و کار ۱۶ ساعتی سهم کارگر بود و در عوض با اولین اُفت درآمد کارخانه، «خداحافظ کارگر تو اخراجی». اما این همه ثمرات قراردادی شدن کارگران نبود.
نیمه دوم دهه هفتاد آغاز بحران صنایع نساجی قزوین و آغاز خودسوزی زنجیره‌ای کارگران اخراج شده در محلات هادی‌آباد، نواب، مولوی و راه‌آهن.
در نهایت با آغاز اختصاصی‌سازی صنایع به جای خصوصی‌سازی آن‌ها، مفهوم سرمایه‌داری ایرانی که برخی آن را به درستی نوکیسه‌گی ایرانی می‌خواندند، ظهور کرد و به تبع آن کارفرما «ارباب» شد و کارگر ارزان و فراوان «برده» و مفهوم استخدام و شغل پایدار برای همیشه از بین رفت.
مطالبه چکهای سفید امضا و چکهای چند ده میلیونی از کارگران
اما تثبیت قراردادهای موقتی، پایان کابوس اشتغال کارگران در قزوین نبود و در این مدت هردم از باغ استخدام بری رسید و شرطی ناعادلانه بر شروط قراردادهای کار میان کارگران و کارفرمایان افزوده شد.
یکی از آخرین موارد این شرط‌های ظالمانه، مطالبه چک و سفته از کارگران متقاضی کار در ازای دادن فرصت «کارگری» به آن‌ها است که طی سالیان و ماه‌های اخیر به‌وفور در واحدهای صنعتی استان قزوین مشاهده می‌شود.
اما در واحدهای صنعتی و تجاری قزوین چه می‌گذرد که افراد حتی برای کارگری هم مجبور به پرداخت چک و سفته سنگین هستند؟ و دقیقاً میان کارگر و کارفرما چه روابط و مناسباتی حاکم است که افراد متقاضی کار مجبور به این ریسک بزرگ می‌شوند؟
کارگران چه می‌گویند؟
دریافت چک از متقاضیان کار به دو صورت انجام می‌شود، یا به صورت چک سفید امضا و یا با مبالغ سنگین از ۱۰ تا حتی ۳۰ میلیون تومان است.
بر همین اساس یکی از شرکت تولید‌کننده اقلام شیرینی و تنقلات در شهر صنعتی البرز قزوین که در جمع برترین برندهای خاورمیانه نیز قرار دارد از جمله واحدهای صنعتی است که در قبال دریافت چکهای ۱۵ تا ۳۰ میلیون تومانی با کارگران خود، قرارداد کار شش ماهه با آن‌ها امضا می‌کند.
در نمونه‌های دیگر، شرکت تولید‌کننده یکی از اقلام مورد نیاز در صنایع دارویی و یا برخی از شرکت‌های تولید‌کننده مواد شوینده در شهر صنعتی البرز از کارگران خود چکهای سفید در وجه شرکت مطالبه می‌کنند.
کارگرانی که با این شیوه استخدام می‌شوند درباره این شرط جدید در قراردادهای کار می‌گویند که کارفرما از این طریق می‌تواند هرگونه که دلخواه اوست با کارگر برخورد کند. کارگر باید در هر روز و تا هر زمان که کارفرما تعیین می‌کند و با هر شرایطی کار کند، بدون اعتراض و بدون مزایا.
به‌گفته کارگران این شرایط در حالی به کارگران تحمیل می‌شود که آن‌ها حق کمترین اعتراض به این برخورد غیرانسانی کارفرمایان را ندارند و در صورت کمترین سرپیچی از شرایط تحمیلی، نه تنها از کار اخراج می‌شوند بلکه با تهدید به اجرا گذاشتن چک‌های‌شان نیز روبه‌رو هستند.
بنابراین کارگر عملاً نمی‌تواند به مراجع قانونی شکایت کند چرا که هم سایه تهدید چک چند ده میلیونی و بعضاً سفید را بر سر دارد و هم اینکه با پرداخت چک، کارفرما هیچ‌گونه قرارداد قانونی و مکتوبی با کارگر منعقد نکرده است.
اما نبود شغل و بالا بودن هزینه زندگی عملاً موقعیت‌های دیگری را برای کارگران استان قزوین فراهم نمی‌کند و آن‌ها جز قبول این موقعیت چاره دیگری ندارند.
برگرفته از نشریات محلی استان قزوین
