مسوولان زندان اوین صبح روز هیجدهم خرداد ماه وقتی از خواب بیدار شدند، به فکرشان رسید که بندها را سم پاشی کنند. هر ساله با شروع فصل گرما، حشرات موذی و به ویژه ساس ها فضای بندها را به تسخیر خودشان در می آورند و گزیدگی نیش حشرات، گسترش گرمازدگی و مسمومیت غذایی در این فصل در زندان بیداد می کند.
اما این سم پاشی بدون اطلاع قبلی به زندانیان انجام شد و هیچ کدام از آن ها فرصت نکردند مواد غذایی، پوشاک و وسایل شخصی خود را از معرض مواد شیمیایی سمی محفوظ نگه دارند. همین اقدام برنامه ریزی نشده، تعدادی از زندانیان بند امنیتی و سیاسی و سایر زندانیان بندهای عادی را راهی بهداری کرد.
این شرایط برای زندانیانی که از بیماری های قلبی و ریوی رنج می برند، به مراتب دشوارتر و اثرات مخرب بیشتری داشت تا آن جایی که بنا به گفته «عماد»، زندانی ساکن بند هشت زندان اوین، بسیاری از زندانیان این بند به فاصله اندکی بعد از سم پاشی، برای دریافت اکسیژن به بهداری زندان منتقل شدند.
عماد می گوید: «طبعا سم پاشی بندها با شروع فصل گرما تقاضای همه ما است اما انجام این کار بدون اطلاع قبلی و در شرایطی که اغلب بچه های بند با زبان روزه خواب بودند، کار درستی نبود. بیدار که شدیم، با خیال راحت هوای آلوده به سم را استشمام کردیم و بعدش هم مواد غذایی آلوده به سم را روی سفره افطارمان چیدیم. تنها یک روز بعد حال عمومی همه بچه های بند به شدت بد بود.»
به گفته این زندانی، علایم اولیه مسمومیت در همان روز سم پاشی و فقط بعد از گذشت پنج یا شش ساعت خودش را نشان داد و شرایط جسمی زندانیان، به ویژه زندانیانی که مبتلا به بیمارهای قلبی، ریوی و ناراحتی های گوارشی بودند، رو به وخامت گذاشت، «تقریبا همه زندانی هایی که بیمار بودند، راهی بهداری شده و بستری شدند.»
با شروع فصل گرما، عوامل متعدد دیگری به جز مواد شیمیایی سم پاشی برای ابتلای زندانیان به مسمومیت وجود دارند که از جمله مهم ترین آن ها می توان به فروش مواد غذایی آلوده توسط فروشگاه زندان اشاره کرد.
فروشگاه زنجیره ای زندان های استان تهران و استان البرز به نام «حامیان امید»، یک تعاونی وابسته به سازمان زندان ها است که مواد غذایی را در زندان اوین هم عرضه می کند. مواد غذایی و بهداشتی که در این فروشگاه توزیع می شود خیلی محدود است و اقلامش را چندین برابر قیمت های تعیین شده از سوی سازمان تعزیرات حکومتی به زندانی ها می فروشد.
«هادی» در بند هفت اوین سکونت دارد. او می گوید اقلام مصرفی فروشگاه را با پایین ترین کیفیت خریداری می کند، بیش تر اجناس این فروشگاه تقلبی هستند و بالاترین قیمت ممکن را دارند اگر چه هیچ جای اعتراضی هم وجود ندارد، «جیره غذایی زندان غیرقابل استفاده و بدون گوشت و مواد سالم برای تغذیه است، به فروشگاه هم اعتمادی نیست. ما مجبوریم مرغ های فاسد، گوشت های بی کیفیت با تاریخ انقضای کم و برنج های تاریخ گذشته و حتی تخم مرغ هایی که مجدد تاریخ انقضا خورده و به خوبی تاریخ انقضای قبلی آن معلوم است، آبلیمو و مواد قابل امحای مصرفی را با چندین برابر قیمت خریداری کنیم. همین مساله در افزایش مسمومیت زندانی ها، به ویژه در فصل گرما موثر است.»
سرمایه گذاران فروشگاه تعاونی زندان، سپاه پاسداران، بنیاد مستضعفان، بنیاد جانبازان و بنیاد شهید هستند و تاکنون هیچ درخواست رسیدگیِ اداره تعزیرات حکومتی در این زمینه به نتیجه نرسیده است.
به گفته زندانی ها، این معضل فقط به کیفیت اقلام مصرفی فروشگاه زندان محدود نمی شود، آلودگی جیره غذایی زندان اوین هم عامل دیگری برای تهدید و مخاطره وضعیت سلامت زندانی ها به شمار می رود.
هادی می گوید: «چند نوبت مواد فاسد و تاریخ گذشته و یا غذاهایی که در آن فضله موش و حتی فضولات گربه دیده شده، توزیع شده اند. مسمومیت غذایی، خونریزی معده و اسهال خونی ساده ترین عوارض این وضعیت است.»
عماد نیز به افزایش قیمت اقلام بی کیفیت فروشگاه اشاره می کند: «همان مواد غذایی که یا تاریخ آن ها گذشته یا نزدیک به پایان تاریخ انقضا هستند، با قیمتی حدود ١٠ تا ٢۵ درصد بیش تر از قیمت درج شده روی محصول به فروش می رسند. محصولاتی مثل سوسیس و کالباس از برندهای کاملا ناشناخته هستند. شاید هم سوسیس و کالباس های غیر بهداشتی هستند که کشف شده و دستور جمع آوری و امحا آن ها داده شده است.»
از این زندانی می پرسیم چرا نسبت به شرایط موجود اعتراض نمی کنند، می گوید: «اعتراض و شکایت و پی گیری نتیجه ای ندارد. چندین بار این کار را کرده ایم. مسوولان اداره بهداشت و تعزیرات چند بار برای رسیدگی به زندان آمده اند ولی اجازه ورود به آن ها نداده اند.»
در هر سالن زندان، یک فروشگاه کوچک از سری فروشگاه های تعاونی زنجیره ای حامیان امید از هشت صبح تا دو بعدازظهر کار می کنند. کوچک ترین آن ها در سالن ١٢ با متراژ حدود سه متر مربع مشغول به فعالیت است. قیمت ها در این فروشگاه سه متری بی داد می کند؛ هر کیلو مرغ منجمد که در بازار روز تهران بین ۴۵٠٠ تا ۵۵٠٠ تومان عرضه می شود، هفت هزار تومان به فروش می رسد. مرغ های تازه هم کیلویی ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان.
