مدتی‌ست که مشکلی به مشکلات مستندسازان ایرانی اضافه شده: انجمن مستندسازان عضو خانه سینما، مهم‌ترین تشکل صنفی سینماگران ایرانی به شمار نمی‌آیند. دلیل آن هم این است که آن‌ها از آغاز فعالیتشان انجمن را ثبت نکرده‌اند و بعد از ۲۵ سال هم ثبت آن به لحاظ قانونی میسر نیست. در اعتراض به این وضع صبح سه‌شنبه، ۱۶ خرداد گروهی از مستندسازان ایرانی مقابل خانه سینما تجمع کردند.
به گزارش تارنگار حقوق بشر در ایران به نقل از زمانه، انجمن مستندسازان ایرانی با انتشار اطلاعیه‌ای از هم‌صنفانشان دعوت کرده بودند در این گردهمایی اعتراضی شرکت کنند:
«۲ خرداد ۱۳۹۶ خانه سینما مانع ورود منشی انجمن مستندسازان به دفتر انجمن شد. هیأت‌مدیره خانه در دیداری با آقای ابراهیم مختاری پیام دادند که انجمن مستندسازان عضو خانه سینما نیست و دفتر بسته خواهد ماند. از آن روز تا به حال تماس‌هایی برای گفت‌وگوی مسالمت‌آمیز و پس‌گرفتن دفتر انجمن با مدیرعامل و رئیس هیأت‌مدیره خانه سینما صورت گرفت که متأسفانه بی‌حاصل بود. بنابراین از اعضایی که به این رفتار غیرقانونی خانه سینما اعتراض دارند دعوت می‌کنیم تا ساعت ۱۱ صبح روز سه‌شنبه ۱۶ خردادماه برای اعتراض به این پیشامد و برای پس‌گرفتن دفتر و ابقای حضور انجمن در خانه سینما، مقابل خانه سینمای ایران در خیابان بهار جنوبی کوچه سمنان حضور به‌هم رسانند.»
همایون اسعدیان، فیلمساز ایرانی و رئیس خانه سینما به خبرگزاری دانشجویان ایران گفته است:
«اینکه گروهی از مستندسازان می‌خواهند برای خانه سینما تعیین تکلیف کنند درست نیست، چون هیچ صنفی نمی‌تواند چنین کاری کند و اگر عده‌ای حتی تصور می‌کنند مسیر خانه سینما غلط است می‌توانند با اعضای صنوف و شوراهای مرکزی صحبت کنند و تقاضای مجمع عمومی را ارائه کنند.»
اسعدیان می‌گوید از مستندسازان دعوت شده وارد خانه سینما بشوند و خواسته‌های خود را در آنجا مطرح کنند، اما آن‌ها ترجیح دادند بیرون از خانه سینما به اعتراضشان ادامه دهند.
ناهید رضایی، کارگردان فیلم‌های مستند و یکی از اعضای انجمن مستندسازان درباره چالش اصلی چنین می‌گوید:
«اصل این قضیه این است که پس از بازگشایی خانه سینما و با رایزنی وزیران وقت در وزارت کار و ارشاد به همه انجمن‌های خانه سینما پیشنهاد ثبت در وزارت کار ارائه شد. در روند پیگیری این امر مشخص شد که نمی‌توان انجمن از پیش تأسیس‌شده‌ای را در وزارت کار ثبت کرد و باید انجمن مستقل تازه‌ای با ضوابط وزارت کار تأسیس شود. بنابراین گروهی از مستندسازان همچون برخی از انجمن‌های دیگر خانه سینما، انجمن صنفی جدیدی را در وزارت کار تأسیس کردند. برخی از انجمن‌ها هم اساساً هیچ اقدامی نکردند و به شکل سابق به فعالیت مشغول هستند، مثل کانون کارگردانان سینمای ایران. هیأت مدیره خانه سینما پس از تأسیس انجمن جدید در وزارت کار، انجمن تازه تأسیس شده را جایگزین “انجمن مستندسازان” کرد. حتی برخی از مستندسازان به تصمیم خانه سینمای ایران برای دعوت و شرکت انجمن صنفی تازه تأسیس به جای انجمن مستندسازان، در مجمع عمومی ۱۵ اسفند خانه سینما اعتراض کردند. در حالی که مجمع عمومی خانه سینما به عنوان تنها مرجع قانونی تصمیم‌گیری‌ها، رأی به انحلال انجمن مستندسازان نداده بود.»
همایون اسعدیان، رئیس هیأت مدیره خانه سینما به خبرگزاری دانشجویان ایران گفته است برخی از معترضان جزو هیأت مؤسس انجمن نوبنیاد هستند و حالا اما نظرشان عوض شده است.
آیا انجمن مستندسازان با برخورداری از ۲۵ سال سابقه کار صنفی فریب خورده است؟
فیلم مستند در ایران پیشینه‌ای دراز دارد و مستندسازان هم تنها گروهی از فیلمسازان ایرانی‌اند که تاکنون نیاز به اخد مجوز از وزارت ارشاد اسلامی نداشته‌اند، در همان حال فیلم مستند هم در ایران مانند اغلب کشورهای جهان در گیشه توفیق چندانی ندارد.
در سال ۲۰۱۱ بعد از بازداشت مجتبی میرطهامسب و مهران زینت‌بخش و کتایون شهابی انجمن مستندسازان با صدور بیانیه‌ای جشنواره سینما حقیقت را تحریم کرد و ۲۱ مستندساز خارجی از شرکت در این جشنواره انصراف دادند. نام انجمن مستندسازان از آن زمان بر سر زبان‌ها افتاد.
