کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گزارش خود از انجار انفجار در معدن زمستان یورت، «نحوه مدیریت» را از دلایل وقوع آن ذکر کرده و اعلام داشته خطر این حادثه از قبل پیش بینی شده بود.
به گزارش تارنگار حقوق بشر در ایران، کمیسیون صنایع و معادن مجلس گزارش خود درباره علل انفجار در معدن یورت را منتشر کرد و بر اساس آن، گزارش‌های نظارتی مبنی بر خطر گازهای جمع‌شده در تونل‌های این معدن پیش از وقوع حادثه تهیه شده بود.
این گزارش که یکشنبه، ۲۱ خرداد در خبرگزاری کار ایران (ایلنا) منتشر شد، علت‌های انفجار در معدن زمستان یورت، نحوه مدیریت آن و مشکلات موجود در آن ذکر شده اند. پیشتر نیز گزارش اولیه کمیسیون صنایع مجلس که ابعاد و علل حادثه انفجار معدن یورت را بررسی کرده در اختیار هیات رئیسه مجلس قرار گرفته بود. نبود فضای کافی برای خروج ذغال سنگ و فقدان ساز و کار مناسب برای مواجهه با حوادث احتمالی در معدن از جمله یافته‌های گزارش عنوان شد.
انفجار معدن یورت واقع در استان گلستان روز ۱۳ اردیبهشت رخ داد و به مرگ ۴۳ کارگر انجامید. ۸۳ کارگر زخمی شدند و معدن تعطیل شد.
بنا به گزارش رادیو زمانه؛ در گزارش کمیسیون صنایع و معادن مجلس آمده که شرکت سرمایه‌گذاری مهر اقتصاد ایرانیان سهامدار حقوقی اصلی است و هیأت مدیره و مدیرعامل معدن را نیز همین شرکت تعیین می‌کند.
شرکت سرمایه‌گذاری مهر اقتصاد ایرانیان تحت پوشش بانک مهر اقتصاد است. بانک مهر اقتصاد هم از ابتدای شروع فعالیتش با نام مؤسسه قرض‌الحسنه بسیجیان در سال ۱۳۷۲ شکل گرفته بود که در حال حاضر زیر مجموعه بنیاد تعاون بسیج است.
اما حدود ۶۶ درصد سهامداران معدن را افراد حقیقی تشکیل می‌دهند که بازنشستگان صنعت زغال‌سنگ هستند اما نماینده‌ای در هیئت مدیره ندارند.
معدن زمستان یورت از معادن البرز شرقی واقع ۱۲ کیلومتری شهر آزادشهر است و پس از خصوصی‌سازی، به شکل خصوصی اداره می‌شود. این معدن ۴۰۰ کارگر دارد و استخراج زغال‌سنگ در آن در سه تونل مجزا و به شکل سنتی صورت می‌گیرد.
نحوه و علل انفجار
این گزارش شیوه نحوه انفجار را به شکلی که در گزارش‌های پیشین آمد، تأیید می‌کند. ظاهراً کارگران تلاش می‌کردند که موتور دیزل یک لوکوموتیو را به روش باطری به باطری راه بیندازند که جرقه‌ای تولید شده و گاز را که در تونل و در عمق ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ متری زمین متراکم بوده، منفجر می‌کند.
اما علت انفجار استفاده از باطری نبوده، اگرچه این کار بر اساس گزارش منتشرشده خلاف مقررات ایمنی معدن است.
نویسندگان گزارش هیأت صنایع و معادن مجلس توضیح داده‌اند که اظهارنظر قطعی تنها با بازگشایی تونل ریزش‌کرده ممکن خواهد بود، اما در هر حال به گفته آنها، عامل اصلی حادثه انفجار ناشی از گاز جمع‌شده در بخشی از تونل بوده است.
دلیل جمع‌شدن گاز نیز عدم رعایت شرایط ایمنی و نبود امکانات کافی در معدن دانسته شده‌است. این تخلف‌ها در زیر خلاصه شده‌اند:
تخلف معدن پیشتر گزارش شده بود
گزارش کمیسیون صنایع مجلس نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۳، ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ گزارش‌ها و اسنادی مبنی بر وجود مشکل تهویه هوا و بالابودن درصد گازهای نامطلوب در تونل‌های معدن وجود دارند.
این مشکلات خطرناک به مدیریت معدن نیز گوشزد شده بودند.
با این حال، گزارش بازدید نظارتی در خردادماه ۱۳۹۵ سرعت هوا و میزان گازهای خطرناک در تونل‌های معدن یورت را مناسب ارزیابی کرده است. نویسندگان گزارش مجلس این واقعیت را «نکته عجیب و قابل تأمل» توصیف کرده‌اند.
آنها همچنین نظام مهندسی معدن را که مسئول نظارت بر آن بوده، به کوتاهی در انجام وظیفه متهم کرده‌اند. یکی دیگر از مشکلات نظارتی در معدن یورت نیز تصدی همزمان «مدیریت معدن» و «مسئول فنی معدن» از سوی یک تن دانسته شده.
با این حال نویسندگان گزارش گفته‌اند که تشخیص مقصران و مسئولان این واقعه برعهده کارشناسان رسمی دادگستری و قوه قضائیه است.
مشکلات کارگران
گزارش مجلس به مشکلات کارگران نیز در این معدن اشاره می‌کند. بر اساس این گزارش کارگران با تأخیر در پرداخت دستمزد (تا سه ماه معوقی) و عدم بیمه مناسب رویارو بوده‌اند.
مشکلات کارگران در بازدید حسن روحانی، رئیس‌جمهوری از معدن یورت پس از انفجار جنجال‌آفرین شد. روحانی که کمی مانده به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری به معدن یورت رفت، با اعتراض کارگران آنجا روبه‌رو شد که از عدم پرداخت حقوق و مزایا، پایین‌بودن آنها، نداشتن بیمه و دیگر موارد شکایت می‌کردند. گزارش این اعتراض‌ها را در اینجا بخوانید.
نویسندگان گزارش در انتها یادآور شده‌اند که معدن زغال‌سنگ یورت و معادن مشابه آن «صرفه اقتصادی» ندارند.
